«Είναι έξυπνο παιδί αλλά δυσκολεύεται να διαχειριστεί τον θυμό του και την παρορμητικότητά του σε τόσο μεγάλο βαθμό που δίνει την εντύπωση «κακού μαθητή»»
«Ο  δάσκαλός του μου  λέει ότι έχει πολλές δυνατότητες αλλά ότι αν δεν μάθει  να ελέγχει την  συμπεριφορά του, οι δυνατότητές του  αυτές δεν θα φανούν ποτέ.»

 …είναι μερικές από τις μαρτυρίες γονέων που συναντώ αρκετά στην επαγγελματική μου πορεία. Τι είναι άραγε αυτό που μας καθορίζει σαν προσωπικότητες; Από ποια καίρια συστατικά αποτελείται και γιατί ποτέ ένα ευφυές μυαλό δεν μπορεί να υπάρξει από μόνο του στον δρόμο της επιτυχίας μας σαν άνθρωποι; H μόρφωση είναι σίγουρα απαραίτητο εφόδιο για τη ζωή, αρκεί όμως μόνο η γνώση για τη διαχείριση όλων των καταστάσεων της καθημερινότητας; Βλέπουμε έξυπνα παιδιά να διαπρέπουν στη ζωή τους και έξυπνα παιδιά να μην βιώνουν  επιτυχία και προσωπική ικανοποίηση. Γιατί; Ποια η διαφορά;

Για αρκετά χρόνια επικρατούσε η πεποίθηση ότι ένα παιδί με υψηλό δείκτη νοημοσύνης και καλή απόδοση στο σχολείο μπορεί να πετύχει σε κάθε τομέα της ζωής του.

Ωστόσο, με το πέρασμα των χρόνων, μελέτες και έρευνες απέδειξαν ότι υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες εκτός της ευφυΐας  που συμβάλλουν σημαντικά στην πορεία της ζωής των ανθρώπων.

Οι παράγοντες αυτοί αποτελούν και τη λεγόμενη συναισθηματική νοημοσύνη.

Συναισθηματική  νοημοσύνη σημαίνει :

Αυτεπίγνωση: Να μπορούμε να δώσουμε απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Ποια σκέψη προκάλεσε αυτό το συναίσθημα; Ποιο συναίσθημα βρισκόταν πίσω από εκείνη τη πράξη; Τι ένταση είχε αυτό το συναίσθημα και πόση διάρκεια;
Ενσυναίσθηση: Να μπορούμε να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των άλλων και τα αίτιά τους και να μπορούμε να συμμετέχουμε στην συναισθηματική εμπειρία του άλλου δίχως να ταυτιζόμαστε με αυτόν.
Έλεγχος συναισθημάτων: Να ξέρουμε:
- πότε είναι καλό να εκφράζουμε τα συναισθήματα μας και πότε όχι,
- πως τα συναισθήματα μας επηρεάζουν τους άλλους,
- πώς να διεκδικούμε θετικά συναισθήματα όπως ελπίδα, αγάπη , χαρά,
- πώς να εκφράζουμε τα αρνητικά αισθήματα μας όπως τον θυμό, το φόβο, το άγχος, την θλίψη ή την ενοχή, με θετικό και παραγωγικό τρόπο.
Διαχείριση  των σχέσεων με τους άλλους: Πρόκειται για την δυνατότητα ανάπτυξης υγιών σχέσεων, την ικανότητα σεβασμού και συνεργασίας. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πότε πρέπει να ηγούμαστε και πότε να ακολουθούμε αλλά και πως να επιλύουμε τις συγκρούσεις με θετικό τρόπο.
Κινητοποίηση  του εαυτού μας:  Να βάζουμε στόχους και να εργαζόμαστε με υπομονή, μεθοδικότητα και υπευθυνότητα. Η ύπαρξη εσωτερικών στόχων είναι σημαντική για την πρόοδο και την αισιοδοξία μας.

Η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιαδήποτε ηλικία αλλά είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο και πρακτική έτσι ώστε το παιδί βαθμιαία να ωριμάσει συναισθηματικά και να συγκροτηθεί.

Ο ρόλος των γονέων λοιπόν, είναι καθοριστικός τα πρώτα χρόνια της ζωής του, αφού την περίοδο αυτή διαμορφώνεται η προσωπικότητά του και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη μελλοντική πορεία του.

Το παιδί σε κάθε ηλικία κάνει μεγάλες προόδους στο να αναγνωρίσει και να κατανοήσει τα συναισθήματά του αλλά δυσκολεύεται να τα διαχειριστεί. Στη νηπιακή και παιδική ηλικία, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην εφηβική ηλικία, οι εναλλαγές στη διάθεση των παιδιών είναι μεγάλες και απότομες. Ο γονιός είναι σημαντικό λοιπόν να εμπλακεί στην διαδικασία συναισθηματικής αγωγής του παιδιού του καταλαμβάνοντας τον πρώτο ρόλο:                                                                    

-Επίγνωση των συναισθημάτων. Το πρώτο στάδιο που πρέπει να κατακτήσουν οι γονείς περιλαμβάνει την επίγνωση των συναισθημάτων, τόσο των δικών τους, όσο και των παιδιών τους. «Είναι αγόρι, δεν πρέπει να κλαίει ή να νιώθει πόνο», «Είναι μόλις 2 ετών, δεν μπορεί να νιώθει θυμό», « Είναι αρκετά μεγάλος για να μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του, δεν θα ασχολούμαστε τώρα με συμπεριφορές και αντιδράσεις της στιγμής». Φράσεις που συχνά ακούμε ΑΛΛΑ που κρύβουν μια παγίδα: Αγνοούν τα συναισθήματα, τα οποία στη πραγματικότητα υπάρχουν ή παραβλέπουν την δυσκολία ενός παιδιού να τα ελέγξει, γεγονός που οδηγεί σε ένα κύκλο παρερμηνειών.

-Η έκφραση των συναισθημάτων ως ευκαιρία. Ισορροπία δεν σημαίνει ζωή χωρίς προβλήματα, αλλά διαχείριση των κρίσεων με κατάλληλο τρόπο. Η έκφραση των συναισθημάτων με συζήτηση μειώνει την ένταση που αυτά προκαλούν.

-Παροχή βοήθειας για την ανεύρεση λύσεων. Όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά, όχι όμως και όλες οι συμπεριφορές. Είναι κατανοητό το παιδί να νιώθει θυμό για το αδερφάκι του, που του έσπασε το παιχνίδι, αλλά δεν είναι αποδεκτό να το χτυπήσει με ένα ξύλο για να εκφράσει το θυμό του. Ο έλεγχος της συμπεριφοράς και η ύπαρξη όρων είναι απαραίτητα στοιχεία για τη διατήρηση της ισορροπίας της οικογένειας. Το ζητούμενο είναι οι γονείς να μην θεωρούν τίποτε ως δεδομένο στις συμπεριφορές των παιδιών. Κάθε παιδί είναι μοναδικό και μεγαλώνει κάτω από τις συνθήκες που ορίζει η οικογένεια του. Δεν υπάρχει λόγος για "ταμπέλες" και κατευθύνσεις. Με υπομονή, συζήτηση και διάθεση για επίλυση ενός προβλήματος τα παιδιά όχι μόνο βρίσκουν τις λύσεις, αλλά μαθαίνουν να επικοινωνούν και να δημιουργούν σχέσεις εμπιστοσύνης.

-Κατανοήστε τη συμπεριφορά του. Συχνά, επειδή το παιδί δεν είναι σε θέση να εκφράσει με λόγια τα προβλήματά του, το κλειδί βρίσκεται στη συμπεριφορά του. Πίσω, λοιπόν, από τις δυσκολίες στον ύπνο, τη διατροφή, τις σχέσεις με τους συνομηλίκους του στο σχολείο, την επιθετικότητα, το ψέμα ή την κλοπή, είναι πιθανό να κρύβεται η ανάγκη του για περισσότερη προσοχή.

-Βοηθήστε το παιδί να διαμορφώσει την προσωπικότητά του και να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και αφήστε το να κάνει λάθη! Είναι πολύ συνηθισμένο να χρησιμοποιούμε υπερπροστατευτικές μεθόδους προκειμένου να σιγουρευτούμε ότι όλα όσα σχετίζονται με την σωστή διαπαιδαγώγηση και την ασφάλεια του παιδιού μας βαίνουν καλώς. Δυστυχώς όμως το αποτέλεσμα αυτής της υπερπροστασίας είναι «το φαινόμενο της γυάλας». Συνηθίζουμε δηλαδή να κλείνουμε το παιδί μέσα σε μια γυάλα που είναι φτιαγμένη από το άγχος μας και τις φοβίες μας. Συνηθίζουμε να το αποκόπτουμε από τις ευκαιρίες να ανεξαρτητοποιηθεί , συνηθίζουμε να τρέχουμε για να προλάβουμε τη παραμικρή πιθανότητα λάθους του παιδιού μας για να το προστατέψουμε από μια ενδεχόμενη απογοήτευση ή να διευθετούμε με συνοπτικές διαδικασίες όλες εκείνες τις καταστάσεις που θεωρούμε ότι δυσκολεύουν το παιδί.. Αφήστε το παιδί να εξασκηθεί, να μάθει να επιλέγει και να αγαπάει την επιλογή  του, να προσπαθεί κι ας μην τα καταφέρνει πάντα στο τέλος, να επιχειρεί κάτι καινούριο με την αμέριστη συμπαράστασή σας αλλά και την διακριτική επίβλεψή σας.  Μόνο έτσι θα ενισχύσετε την αυτοπεποίθησή του και θα μεγαλώσετε ένα παιδί που θα μπορεί να αντιμετωπίζει τις αλλαγές, να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και να τα ελέγχει και να νιώθει άξιο μέλος της οικογένειάς του.

Η συναισθηματική αγωγή μπορεί να καλυφθεί από ειδικά προγράμματα ψυχοπαιδαγωγικής παρέμβασης και αντίστοιχης οικογενειακής συμβουλευτικής που στόχο έχουν να καταστήσουν το παιδί ικανό να έρθει πιο κοντά με τα συναισθήματά του, να μπορεί να διαχειριστεί ένα αρνητικό και έντονο συναίσθημα, να μάθει να το αποφορτίζει με τις σωστές τεχνικές αντιμετώπισης, να υιοθέτει και να εφαρμόζει τελικά αυτές τις τεχνικές, προσαρμόζοντάς τις ανάλογα σε κάθε δύσκολη κατάσταση στην ζωή του και τελικά να έχει μία υγιή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη.

 
Κλέτσα Ελευθερία,
Παιδοψυχολόγος – Οικογενειακή Σύμβουλος